Σχεδίαση Ιστοσελίδας:  Αρης  Τσιατούχας Διάβασε το  Δεν έχουν αξία όλα όσα μπορούν να μετρηθούν και δεν μπορούν να μετρηθούν όλα όσα έχουν αξία.   Αλβέρτος Aϊνστάιν Ποτέ δε σκέφτομαι το μέλλον - έρχεται πολύ γρήγορα. Αλβέρτος Aϊνστάιν Εάν μια φορά λυπηθείς που δε μίλησες, εκατό φορές θα μετανιώσεις που δεν έμεινες σιωπηλός. Λέων Τολστόι Η βία μεταξύ των μαθητών στο σχολείο      Δήμητρα Μαρίνη-Κουρή,  Ψυχολόγος  http://www.ka-parentsassociation.gr Tο φαινόμενο της βίας και του εκφοβισμού μεταξύ των μαθητών στο σχολείο, παρά το γεγονός ότι είναι υπαρκτό και αρκετά διαδεδομένο, δεν έχει τύχει ακόμα της απαιτούμενης προσοχής και έτσι δεν έχουν διαμορφωθεί πολιτικές πρόληψης και αντιμετώπισης. Έχει πολλαπλές επιπτώσεις τόσο στην ψυχική υγεία όσο και στην ψυχοκοινωνική ανάπτυξη του παιδιού. Σε ορισμένες περιπτώσεις, μάλιστα, οι συνέπειες είναι ακραίες, διότι η βία δεν περιορίζεται ούτε ελέγχεται και επομένως είναι εύκολο να οδηγήσει σε τραγικά αποτελέσματα. Πότε μιλάμε για εκφοβισμό ή βία; Ένας μαθητής εκφοβίζεται ή θυματοποιείται όταν εκτίθεται επανειλημμένα και για αρκετό χρονικό διάστημα σε αρνητικές πράξεις άλλου ή άλλων μαθητών, που εκδηλώνονται ως μορφές βίαιης ή επιθετικής συμπεριφοράς. Αυτές οι αρνητικές πράξεις μπορεί να εκδηλώνονται με λόγια (λεκτικός εκφοβισμός) όπως απειλές, σαρκασμοί, κοροϊδευτικά ονόματα, πειράγματα. Αρνητική πράξη είναι επίσης όταν κάποιος χτυπά, κλωτσά, σπρώχνει ή περιορίζει τον άλλον με σωματικές πρακτικές (σωματικός εκφοβισμός). Ο εκφοβισμός επίσης μπορεί να πάρει τη μορφή του κοινωνικού αποκλεισμού, εσκεμμένου αποκλεισμού του παιδιού- στόχου από την ομάδα και την συμμετοχή του σε ομαδικές δραστηριότητες (κοινωνικός εκφοβισμός). Πρέπει να τονιστεί ότι δεν ονομάζουμε "εκφοβισμό" το γεγονός κατά το οποίο δύο μαθητές ίσης δύναμης και επιρροής (σωματικής ή ψυχολογικής) διαφωνούν ή τσακώνονται.  Για να χρησιμοποιήσουμε τον όρο "εκφοβισμός", πρέπει να επικρατεί ανισορροπία δύναμης στη σχέση, μέσα από την οποία ο μαθητής που εκτίθεται σε αρνητικές πράξεις να είναι δύσκολο να υποστηρίξει τον εαυτό του και να  αντιδράσει απέναντι στο μαθητή ή στους μαθητές που εκφοβίζουν. Σκιαγραφώντας τους θύτες και τα θύματα: 1. Οι μαθητές- θύτες είναι σωματικά δυνατοί, ενώ οι μαθητές- θύματα είναι σωματικά αδύναμοι. 2. Θύτες και θύματα παρουσιάζουν μαθησιακές δυσκολίες και ελλείψεις σε κοινωνικές δεξιότητες, με λίγους φίλους και χαμηλή αυτοεκτίμηση. 3. Οι μαθητές-θύτες είναι οξύθυμοι και έχουν χαμηλή σχολική επίδοση. 4. Οι μαθητές θύματα είναι παθητικοί, δεν διεκδικούν, είναι πάντα αγχωμένοι. Η σχολική βία εμφανίζεται συνήθως με τις ακόλουθες διαστάσεις: βία μεταξύ μαθητών, βία μεταξύ εκπαιδευτικών, βία από τους εκπαιδευτικούς προς τους μαθητές και το αντίστροφο, βία από τους εκπαιδευτικούς προς την εξουσία - τη διοίκηση, τη διεύθυνση ή όπως αυτή εκφράζεται-  βία από εξωσχολικούς παράγοντες προς μέλη της σχολικής κοινότητας, μαθητές, εκπαιδευτικούς ή και τους δύο, και το αντίστροφο, βία από γονείς προς εκπαιδευτικούς ή και προς τους μαθητές και το αντίστροφο. Η βία μπορεί να εκδηλωθεί από ένα μεμονωμένο άτομο προς ένα άλλο ή προς ένα σύνολο ατόμων, αλλά και από πολλά άτομα προς ένα μεμονωμένο ή προς ένα σύνολο ατόμων. Τα περισσότερα περιστατικά βίας σημειώνονται στην αυλή, κατά τη διάρκεια του μεγάλου διαλείμματος ή όταν απουσιάζει ο καθηγητής από την τάξη. Μάλιστα, οι ίδιοι μαθητές βλέπουν πολύ θετικά τη δημιουργία ομάδων επιτήρησης των διαλειμμάτων, από τους ίδιους τους μαθητές. Στην Ελλάδα Οι μελέτες που έχουν γίνει στην Ελλάδα για τη σχολική βία αναφέρονται κυρίως στη βία μεταξύ των μαθητών και σε αυτήν μεταξύ των μαθητών και εξωσχολικών παραγόντων. Δεν έχουν επίσημα καταγραφεί περιπτώσεις άλλων διαστάσεων. Υπάρχει, δηλαδή, ένας σκοτεινός αριθμός βίαιων περιστατικών που παραμένει ανεξιχνίαστος, δεν ορίζεται ως βία και σιωπηρά αξιολογείται ως πολιτισμική ή ως ιδιόμορφη προσωπική συμπεριφορά, σχολική τιμωρία ή κάπως αλλιώς. Συχνά, περιστατικά βίας μένουν ανέγγιχτα γιατί στιγματίζουν ιδιαίτερα τους θύτες ή και τα θύματα και εκθέτουν το κύρος του σχολείου. Η σχολική βία στην Ελλάδα, αν και δεν έχει πάρει τις διαστάσεις που παρατηρούνται σε άλλες χώρες της Ευρώπης και στην Αμερική, όπου έχουν συμβεί και εγκληματικές ενέργειες, δεν περιγράφει την πραγματική έκταση του φαινομένου και συχνά δεν αξιολογεί τα πραγματικά αίτια. Η πλειοψηφία των μαθητών θεωρεί έγκλημα τη σχολική βία, αξιολογώντας την ως μία πολύ σοβαρή υπόθεση και δηλώνουν θετικοί στο να συμμετάσχουν σε κάποιο πρόγραμμα πρόληψής της. Από το σύνολο των βίαιων μορφών έκφρασης, προέχει η λεκτική, σε σχέση με τη σωματική ή τη σεξουαλική, που παρουσιάζονται σπανιότερα. Ειδικότερα, όσον αφορά στις συμπεριφορές βίας που διαπιστώνουν οι μαθητές, ως συνηθέστερες καταγράφονται οι εξής: "Ακούς από συμμαθητές σχόλια για την εμφάνισή σου και το σώμα σου" και αμέσως μετά " Δεν έχεις διαβάσει καλά το μάθημά σου και ο καθηγητής σε ειρωνεύεται" ενώ ακολουθεί "σε ώρα μαθήματος απαντάς λανθασμένα και ένας συμμαθητής σου σε αποκαλεί χαζό και βλάκα". Τι λένε μαθητές και δάσκαλοι: 1. Οι μαθητές στη μεγαλύτερη πλειοψηφία (αν και περισσότερο τα κορίτσια από τα αγόρια) "προσπαθούν να βοηθήσουν" το θύμα. Ένα αξιοσημείωτο ποσοστό μάλιστα, παρότι δεν βοηθά, "πιστεύει ότι πρέπει να βοηθήσει". 2. Οι μαθητές, τόσο οι θύτες όσο και τα θύματα φαίνεται ότι αντιλαμβάνονται τους δασκάλους τους να προσπαθούν να επέμβουν μόλις στο 1/3 των περιπτώσεων, ενώ οι δάσκαλοι, αντίθετα, δηλώνουν ότι βοηθούν στην πλειοψηφία των περιπτώσεων. 3. Κατά την αντίληψη των μαθητών, οι γονείς δεν μιλούν με το σχολείο για να σταματήσουν τον εκφοβισμό. 4. Γονείς και δάσκαλοι θα σύστηναν στο θύμα ενεργητικές στρατηγικές αντιμετώπισης ("να πει στους θύτες να σταματήσουν", "να το πει στους γονείς και στους δασκάλους") 5. Οι περισσότεροι δάσκαλοι πιστεύουν ότι μπορούν να αντιμετωπίσουν τον εκφοβισμό, λιγότεροι πιστεύουν ότι δεν είναι κατάλληλα εκπαιδευμένοι, όμως όλοι κρίνουν ότι χρειάζεται κατάλληλη εκπαίδευση για την πρόληψη του προβλήματος. 6. Οι δάσκαλοι πιστεύουν ότι η περιοχή στην οποία δυσκολεύονται είναι η δουλειά με "γονείς θυτών". 7. Θεωρούν ότι είναι πολύ πολύτιμο να συμπεριληφθούν στον κύκλο σπουδών των δασκάλων θέματα που αφορούν: α) τρόπους συζήτησης με θύτες, θύματα και μαθητές που παρακολουθούν επεισόδια εκφοβισμού, β) δραστηριότητες πρόληψης και παρέμβασης εκφοβισμού με μαθητές στο σχολείο, γ) συνεργασία με τους γονείς. 8. Οι μαθητές προτείνουν να γίνουν προγράμματα όπου θα εκπαιδεύονται, έτσι ώστε να μπορούν να λύνουν τις διαφορές τους και τις παρεξηγήσεις των συμμαθητών τους. Χρειάζεται άμεσα λοιπόν να στελεχωθούν οι εκπαιδευτικές περιφέρειες με "ειδικούς ψυχικής υγείας παιδιών και εφήβων", όπως παιδοψυχιάτρους, ψυχολόγους, κοινωνικούς λειτουργούς, οι οποίοι να μπορούν να παρεμβαίνουν στη σχολική καθημερινότητα. Απαιτείται συνεχής συμβουλευτική του εκπαιδευτικού προς τους μαθητές με στόχο την ενίσχυση της μαθητικής ομάδας ώστε να είναι σε θέση να αντιμετωπίζει εκδηλώσεις εκφοβισμού, βίας και παραβατικής συμπεριφοράς. Χρειάζεται να αναπτυχθούν προγράμματα προαγωγής της ψυχικής υγείας των μαθητών, τα οποία να εντάσσονται στο σχολικό πρόγραμμα με διαθεματικό χαρακτήρα και να είναι συνδεδεμένα με το πρόγραμμα σπουδών. Ας μην ξεχνάμε ότι: Η σχολική βία είναι αναπόσπαστο κομμάτι της βίας και της παραβατικότητας που εμφανίζεται στην κοινωνία. Δεν μπορεί να εξετασθεί και να περιοριστεί χωρίς να ληφθεί υπόψη το ευρύτερο περιβάλλον που την τρέφει, οι αξίες, οι θεσμοί, η πολιτισμική και πολιτική ιστορία του τόπου και των ανθρώπων. Η στάση των παιδιών αντανακλά και αναπαράγει ό,τι καλλιεργεί το οικογενειακό, σχολικό και κοινωνικό περιβάλλον. Έτσι, λοιπόν, η γονεϊκή και η εκπαιδευτική αγάπη και κατανόηση απέναντι στα παιδιά, καθώς και η καλλιέργεια, μέσα στην οικογενειακή ζωή, του σεβασμού και της αγάπης για τους συνανθρώπους, είναι ο καλύτερος τρόπος για τη μείωση της επιθετικής συμπεριφοράς των παιδιών και της ήρεμης συμβίωσης όλων μας. Θα ήθελα να ολοκληρώσω την ομιλία αυτή  μ' ένα ποίημα του Russel. Αν ένα παιδί ζει μέσα στην κριτική μαθαίνει να κατακρίνει. Αν ένα παιδί ζει μέσα στην έχθρα μαθαίνει να καυγαδίζει. Αν ένα παιδί ζει μέσα στην ειρωνεία μαθαίνει να είναι ντροπαλό. Αν ένα παιδί ζει μέσα στη ντροπή μαθαίνει να είναι ένοχο. Αν ένα παιδί ζει μέσα στην κατανόηση μαθαίνει να είναι υπομονετικό. Αν ένα παιδί ζει μέσα στον έπαινο μαθαίνει να εκτιμά. Αν ένα παιδί ζει μέσα στη δικαιοσύνη  μαθαίνει να είναι δίκαιο. Αν ένα παιδί ζει  μέσα στην ασφάλεια μαθαίνει να πιστεύει. Αν ένα παιδί ζει μέσα στην επιδοκιμασία μαθαίνει να έχει αυτοεκτίμηση. Αν ένα παιδί ζει μέσα στην παραδοχή και στη φιλία μαθαίνει να βρίσκει αγάπη μέσα στον κόσμο. Και αν τιμωρούμε τα παιδιά μας τα μαθαίνουμε να τιμωρούν.