Σχεδίαση Ιστοσελίδας:  Αρης  Τσιατούχας Διάβασε το  Δεν έχουν αξία όλα όσα μπορούν να μετρηθούν και δεν μπορούν να μετρηθούν όλα όσα έχουν αξία.   Αλβέρτος Aϊνστάιν Ποτέ δε σκέφτομαι το μέλλον - έρχεται πολύ γρήγορα. Αλβέρτος Aϊνστάιν Εάν μια φορά λυπηθείς που δε μίλησες, εκατό φορές θα μετανιώσεις που δεν έμεινες σιωπηλός. Λέων Τολστόι Μαθησιακές  Δυσκολίες - Επιθετικότητα      ΕΛΕΝΗ   ΜΟΥΡΔΟΥΚΟΥΤΑ,  ΣΧΟΛΙΚΗ  ΣΥΜΒΟΥΛΟΣ  ΦΙΛΟΛΟΓΩΝ  Τα παιδιά με μαθησιακές δυσκολίες παρουσιάζουν συχνά   προβλήματα συμπεριφοράς ( π.χ. επιθετικότητα )           Πρέπει να τονισθεί ότι τα παιδιά με μαθησιακές δυσκολίες παρουσιάζουν συχνά προβλήματα συμπεριφοράς, όπως επιθετικότητα, λόγω και της σωρευτικής επίδρασης αρνητικών εμπειριών κατά τη μαθησιακή διαδικασία.    Χαρακτηριστικά μαθητών/μαθητριών με επιθετική συμπεριφορά            Μετά τη σχολική αποτυχία τους μπορεί να προκληθεί αλυσίδα αρνητικών συναισθημάτων, όπως: χαμηλή αυτοεκτίμηση και αυτοπεποίθηση, διαβρωμένη αυτοεικόνα, άγχος, φόβος, απομόνωση, προβληματική διαγωγή ή ακόμη και παραβατικότητα. Πιθανόν να παρουσιάζεται και αντικοινωνικότητα, δηλαδή αδυναμίες στη δημιουργία κοινωνικών σχέσεων και στο να αντιλαμβάνονται τις κοινωνικές συνέπειες των πράξεών τους.   Αίτια : Εξωσχολικοί και ενδοσχολικοί παράγοντες To προβληματικό οικογενειακό περιβάλλον αποτελεί μια  σημαντική αιτία επιθετικής συμπεριφοράς, καθώς και η αντιπάθεια προς το σχολείο, την οποία αισθάνονται αρκετοί/αρκετές μαθητές/μαθήτριες. Πολλά παιδιά, επειδή αισθάνονται την ανάγκη να γίνουν αποδεκτά από τους συμμαθητές τους, ενώ είναι κοινωνικά απομονωμένα και δεν   έχουν ενσωματωθεί στην τάξη, υιοθετούν ακραίες συμπεριφορές για να προσελκύσουν την προσοχή  τους . Το σχολείο μπορεί να επηρεάζει με τις διδακτικές μεθόδους και τις μεθόδους αξιολόγησης των μαθητών τους/τις μαθητές/μαθήτριές του και να "προκαλεί" την επιθετικότητά τους. Το μη ενδιαφέρον για τους/τις μαθητές/μαθήτριες περιεχόμενο των μαθημάτων ή ο τρόπος διδασκαλίας των γνωστικών αντικειμένων μπορεί να λειτουργήσουν αρνητικά και αποθαρρυντικά για τους/τις μαθητές/μαθήτριες που μακροπρόθεσμα, ίσως, αισθανθούν απόρριψη. Τα αυστηρά  συστήματα πειθαρχίας, οι μη ικανοποιητικές σχέσεις μαθητών - εκπαιδευτικών, η έλλειψη εξωδιδακτικών και εξωσχολικών ενδιαφερουσών δραστηριοτήτων, η χαμηλή σχολική επίδοση με την επακόλουθη χαμηλή αυτοεκτίμηση είναι ορισμένοι από τους παράγοντες που συμβάλλουν στη διαμόρφωση επιθετικής συμπεριφοράς των μαθητών/μαθητριών στο σχολείο.         Πίσω από τις επιθετικές συμπεριφορές κρύβονται, τις περισσότερες φορές, παιδιά με συναισθηματικά και ψυχολογικά αδιέξοδα. Πολλοί μαθητές, όπως και ενήλικες, ξεσπούν το θυμό και την οργή τους σε κάποιον που δεν τους φταίει, απλώς και μόνον επειδή είναι θυμωμένοι με κάποιον άλλον πιο δυνατό από αυτούς και τον οποίο δεν μπορούν να αντιμετωπίσουν.  Τα συναισθήματά τους  μεταφέρονται σε άλλα άτομα και αντικείμενα. Έτσι, ένας μαθητής που μισεί τους γονείς του μπορεί να μεταβιβάσει το μίσος του στον καθηγητή του. Στην εποχή μας, η οποία χαρακτηρίζεται από αύξηση των διαζυγίων και των μονογονεϊκών οικογενειών, η μετάθεση αυτή μπορεί να είναι ένας συνηθισμένος λόγος κακής συμπεριφοράς και επιθετικότητας.("Μετατόπιση  Συναισθημάτων") Σε μια τάξη, ο "κακός" μαθητής, ο άτακτος, επιφορτίζεται όλες τις ευθύνες για αταξίες που πιθανόν έχουν κάνει κάποιοι άλλοι. Σ' αυτόν φορτώνονται όλα τα κακά της ομάδας, είναι ο εύκολος στόχος, ο "αποδιοπομπαίος τράγος". Οι συμμαθητές του "τα ρίχνουν όλα σε αυτόν ακόμη και όταν ο ίδιος δεν ευθύνεται". Συνεπώς, είναι φυσικό η αντίδρασή του να εκφραστεί με επιθετικότητα. Σε αυτή την περίπτωση, οι εκπαιδευτικοί πρέπει να είναι πιο προσεκτικοί και λιγότερο προκατειλημμένοι, ώστε να μη φορτώνονται όλα τα κακά στους "συνήθεις υπόπτους". Δυστυχώς, όμως, και σε αυτή την περίπτωση, οι προκαταλήψεις μας, πολλές φορές, επηρεάζουν τη συμπεριφορά και τη στάση μας. Ο εκπαιδευτικός οφείλει να κάνει αυτοκριτική, να αναγνωρίζει τα λάθη του, να μη θεωρεί τον εαυτό του αυθεντία. Ας είναι "ανθρώπινος". Ας προσπαθούμε να  λύνουμε πρώτα τα δικά μας προβλήματα και μετά να διορθώνουμε τους άλλους. Αλλάζοντας τον εαυτό μας, ίσως, αλλάξουμε και  τους υπολοίπους. Από τους μαθητές και τις μαθήτριές μας πρέπει κι εμείς συνεχώς με τη σειρά μας να μαθαίνουμε και μαζί τους να κάνουμε το ταξίδι προς την Ιθάκη μας.   Πώς πρέπει να αντιμετωπιστούν τα προβλήματα επιθετικότητας στο πλαίσιο της τάξης;  Μια επιθετική συμπεριφορά θα πρέπει να αντιμετωπιστεί άμεσα, αλλά και μακροχρόνια. Ο λιγότερο αποτελεσματικός χειρισμός είναι αυτός που βασίζεται σε απειλές και εκφοβισμούς, παρά σε μακροχρόνιες συστηματικές στρατηγικές. Η κατανόηση της ιδιαιτερότητας της πορείας του κάθε παιδιού με προβλήματα συμπεριφοράς αποτελεί σημαντικό παράγοντα για το σχεδιασμό της παρέμβασης, η οποία πρέπει να είναι εξειδικευμένη και εξατομικευμένη, βασιζόμενη αποκλειστικά στα χαρακτηριστικά της προσωπικότητας καθώς και του οικογενειακού προσωπικού ιστορικού του παιδιού.        Η συμβουλευτική των εκπαιδευτικών για τη διαχείριση των αρνητικών συναισθημάτων και στάσεων των "επιθετικών παιδιών", αλλά και για την ανάπτυξη εξατομικευμένων εναλλακτικών στρατηγικών θεωρείται σήμερα ως ο ακρογωνιαίος λίθος κάθε αποτελεσματικής παρέμβασης.         Οι εκπαιδευτικοί μπορούν να συμβάλουν αποφασιστικά με τη στάση τους στη διαμόρφωση ενός καλού κλίματος στο πλαίσιο της τάξης με ευεργετικές συνέπειες για την αντιμετώπιση των προβλημάτων. Τα υψηλά επίπεδα ικανοποίησης των μαθητών από τη ζωή της μαθητικής ομάδας  συντελούν στην ελαχιστοποίηση των ανεπιθύμητων μορφών συμπεριφοράς. Οι καλές διαπροσωπικές σχέσεις στο σχολείο συμβάλλουν στη μεγαλύτερη πειθαρχία μέσα στην τάξη και τη σχολική μονάδα. Επομένως, πρέπει εδώ να τονιστεί πόσο σημαντικό ρόλο παίζει η προσωπικότητα και ο χαρακτήρας του/της εκπαιδευτικού. Εμπνέει τους/τις μαθητές/τριες ή τους/τις απωθεί;  Ποιες όμως είναι οι ενέργειες που πρέπει να ακολουθήσουν οι εκπαιδευτικοί; Ας προτείνουμε κάποιες ενδεικτικά: 1) Υποστήριξη όλων των παιδιών, ανεξάρτητα από τα μαθησιακά τους χαρακτηριστικά,  τη συμπεριφορά τους και την κοινωνική τους προέλευση. 2) Η δημιουργία σχέσεων εμπιστοσύνης με τα παιδιά που παρουσιάζουν "προβλήματα" και η αποφυγή στιγματισμού τους αποτελούν βασικούς στόχους κάθε αποτελεσματικής παρέμβασης στο πλαίσιο της τάξης. 3) Η οριοθέτηση κανόνων καθώς και η συμμετοχή των παιδιών στη διαμόρφωση των κανόνων αυτών. Τα παιδιά χρειάζονται όρια. Χρειάζονται ένα σύνολο κανόνων για τους οποίους θα ενημερωθούν πριν τη θέσπιση και εφαρμογή τους και θα δοθούν εξηγήσεις εκ μέρους των εκπαιδευτικών για τη σκοπιμότητά τους.        4) Η συνεχής αναφορά στους κανόνες. 5) Οι επιβραβεύσεις, η χρήση χιούμορ.      6) Η ευελιξία στη χρήση μεθόδων συμπεριφοράς. 7) Η γνώση του χαρακτήρα και της ψυχολογίας των παιδιών. 8) Η πληροφόρηση των προβλημάτων του παιδιού στην οικογένεια, καθώς και η συνεχής επαφή και συνεργασία γονέων - εκπαιδευτικών .  Οι παραπάνω δράσεις αποτελούν ορισμένες βασικές παραμέτρους για μια αποτελεσματικότερη μακροπρόθεσμα παρέμβαση.                Δυσκολίες στη διαχείριση προβλημάτων σχολικής τάξης           Μία από τις δυσκολίες ως προς τη διαχείριση προβλημάτων στη σχολική τάξη είναι η μη κοινή στάση των εκπαιδευτικών, η οποία δυσχεραίνει την επίλυση των προβλημάτων και προβάλλει προς τα έξω μια εικόνα των εκπαιδευτικών που απέχει πολύ από τη σύμπνοια και την ομοφωνία. Είναι απαραίτητη η σύμπνοια και η ομόνοια από το σύλλογο των διδασκόντων, διότι διαφορετικά περνάμε στα παιδιά αντιφατικά μηνύματα.  Πολλοί εκπαιδευτικοί είναι ιδιαίτερα ευαισθητοποιημένοι απέναντι στους μαθητές που δημιουργούν προβλήματα και με λύσεις ήπιας μορφής προσπαθούν να τους αντιμετωπίσουν. Άλλοι πάλι εκπαιδευτικοί εμφορούνται από αυστηρότητα και προτείνουν σκληρές λύσεις που δεν είναι πάντοτε αποτελεσματικές.        Η χρυσή τομή είναι, ίσως, η καλύτερη αντιμετώπιση, καθώς και η ύπαρξη ενός πνεύματος κατανόησης και ανθρωπισμού εκ μέρους των εκπαιδευτικών.         Πρέπει όμως να σκύψουμε και στους εαυτούς μας, να κάνουμε αυτοκριτική και να μην προχωράμε "ελαφρά τη καρδία" σε τιμωρίες απλώς και μόνον για να ξεμπλέξουμε. Κάθε σύγκρουση πρέπει να επιλύεται και όχι να αποφεύγεται, γιατί έτσι το πρόβλημα παραμένει άλυτο και προκαλεί άγχος, φοβίες ή άλλα αρνητικά συναισθήματα. Οι εκπαιδευτικοί έχουν την τάση να αντιμετωπίζουν τα επιθετικά παιδιά χρησιμοποιώντας αρνητικές στρατηγικές, όπως: τιμωρίες, επιπλήξεις, αποπομπή από το μάθημα ή και παραπομπή στον/στη διευθυντή/-ντρια. Συχνά, όμως, οι στρατηγικές αυτές έχουν βραχυπρόθεσμα αποτελέσματα και έχουν αποτέλεσμα μόνο σε συγκεκριμένα παιδιά. Κυρίως, όμως, εμποδίζουν τον εκπαιδευτικό να κατανοήσει ουσιαστικά την ψυχολογία του παιδιού. Έτσι, εκπαιδευτικοί και μαθητές καταλήγουν, συνήθως, να εγκλωβίζονται σε μία σχέση αντιπαλότητας, ενώ το παιδί τείνει να ταυτίζεται όλο και περισσότερο με μια αρνητική εικόνα του εαυτού του.         Με βάση τη σύγχρονη έρευνα, είναι σαφές ότι οι προβληματικές συμπεριφορές πρέπει να θεωρούνται ως αποτέλεσμα των δυναμικών αλληλεπιδράσεων μεταξύ παιδιού και περιβάλλοντος (οικογένειας, σχολείου) και όχι αποκλειστικά ως απλή έκφραση δυσλειτουργιών του παιδιού.         Το πρόβλημα που υπάρχει ακόμη στα σημερινά σχολεία, αν και έχουν γίνει βελτιώσεις σε σχέση με το παρελθόν, είναι  ότι υπάρχουν πολλές ελλείψεις σε θεσμικό και ατομικό επίπεδο (έλλειψη ουσιαστικής επιμόρφωσης εκπαιδευτικών, έλλειψη συμβουλευτικών διεπιστημονικών ομάδων, έλλειψη γνώσεων, έλλειψη ευαισθησίας ), με αποτέλεσμα το σχολείο να αδυνατεί να αντιμετωπίσει αποτελεσματικά και να "εντάξει" αυτά τα λεγόμενα "προβληματικά", λόγω συμπεριφοράς, παιδιά σε μια προοπτική ισορροπημένης ανάπτυξης. Αυτά τα παιδιά προκαλούν αρνητικά συναισθήματα  σε εκπαιδευτικούς που δεν έχουν την ανάλογη επιμόρφωση και ευαισθησία και πιθανόν να διακατέχονται και από στερεότυπες αντιλήψεις σε σχέση με το χαρακτήρα των "προβληματικών" παιδιών. Η έλλειψη μιας ολοκληρωμένης φιλοσοφίας και θεσμοθετημένων επεξεργασμένων στρατηγικών αντιμετώπισης οδηγεί αναπόφευκτα σε προσωπικές  συγκρούσεις μεταξύ παιδιού και συγκεκριμένων εκπαιδευτικών. Συχνά, όμως, οδηγεί και στην εκτροπή από βασικές παιδαγωγικές αρχές (π.χ. χρήση μη βίας) από την πλευρά των εκπαιδευτικών και αναπόφευκτα σε αδιέξοδο. Οι συνθήκες αυτές δημιουργούν και εσωτερικές εντάσεις ή συγκρούσεις μεταξύ των εκπαιδευτικών, που δεν γίνονται αντικείμενο επεξεργασίας (π.χ. μέσα από τακτικές συναντήσεις εκπαιδευτικών  και συζητήσεις συμβουλευτικού χαρακτήρα ).         Συχνά απουσιάζουν και οι στοιχειώδεις παρεμβάσεις, κι έτσι επιδεινώνονται προβληματικές καταστάσεις που πολλές φορές οδηγούν στην απομάκρυνση του παιδιού από το σχολείο.        Επίλογος                  Η σύγχρονη εποχή μας δίνει ιδιαίτερη βαρύτητα στα παιδιά με μαθησιακές δυσκολίες, με προβλήματα υγείας, αναπηρίας, καθώς και στα παιδιά με προβλήματα συμπεριφοράς.  Είμαστε, όμως, στην Ελλάδα έτοιμοι για να αντιμετωπίσουμε όλα αυτά με γνώσεις και χωρίς προκαταλήψεις;         Τελειώνοντας, πρέπει να γίνει αντιληπτό ότι η επικοινωνία μεταξύ εκπαιδευτικών και μαθητών συνιστά την πεμπτουσία της εκπαιδευτικής πράξης και προσδιορίζει σε μεγάλο βαθμό την αποτελεσματικότητά της.         Οι μαθητές έχουν ανάγκη από καθοδήγηση, καθώς πορεύονται για να ολοκληρώσουν την προσωπικότητά τους, με στόχο τη σταδιακή ηθική και κοινωνική τους αυτονομία. Πρέπει όλοι οι μαθητές να αποκτήσουν γνώσεις, να κατακτήσουν δεξιότητες, να ενστερνιστούν αξίες και να αναπτύξουν πρότυπα συμπεριφοράς, τα οποία θα είναι αποδεκτά από το κοινωνικό σύνολο. Ο εκπαιδευτικός είναι ο καθοδηγητής και κύριος υπεύθυνος για την καλλιέργεια των συνθηκών που εξασφαλίζουν καλή επικοινωνία και δημιουργούν κατάλληλο ψυχοπαιδαγωγικό κλίμα μέσα στη σχολική τάξη. Το έργο μας είναι πολύ σημαντικό. Ας το στηρίξουμε για να βοηθήσουμε  τους/τις μαθητές/μαθήτριές μας,  τον εαυτό μας και την κοινωνία.