Σχεδίαση Ιστοσελίδας:  Αρης  Τσιατούχας Διάβασε το  Η δε βλακεία εγεννήθη ως αδελφή της πονηρίας   Σοφοκλής Ασθένεια της φιλίας είναι η κολακεία.   Κλημης Το να επιβάλλεται κανείς εις τον ίδιον τον εαυτόν του είναι η πρώτη και άριστη από όλας τας νίκας. Ενώ η ήττα στην μάχη με τον εαυτόν του είναι κάκιστον φαινόμενον.     Δημόκριτος Να συγκρατείς την οργή σου με την ορθή σκέψη. Μένανδρος Είναι πλεονεξία να μιλάς για τα πάντα και να μην θέλεις να ακούς τίποτε. Μένανδρος Συναισθήματα και έκφραση συναισθημάτων στην εφηβεία. Ενίσχυση θετικών συναισθημάτων και λειτουργική διαχείριση των αρνητικών.   Τζαβέλα Ελευθερία. Ψυχολόγος - Ψυχοθεραπεύτρια,  Msc http://e-psychologist.gr 1. Συναίσθημα στην εφηβεία. Είναι μια ηλικία που οι παροδικές συναισθηματικές μεταπτώσεις είναι συχνές και συνήθως το συναίσθημα χαρακτηρίζεται από μεγάλη ένταση και δυσκολία χειρισμού. Μερικά από τα πιο συνηθισμένα συναισθήματα που βιώνουν οι έφηβοι είναι θυμός, απάθεια, ανία, λύπη και μελαγχολία, ενοχή, φόβο- άγχος, αγωνία, ντροπή, υπερβολική χαρά και ενθουσιασμό, εξιδανικευμένη αγάπη για φίλους, ερωτικούς συντρόφους, έντονες συγκινήσεις-πάθη, αίσθηση παντοδυναμίας. Οι έφηβοι παίρνουν πολύ στα σοβαρά τα συναισθήματα τους και γενικότερα τον εαυτό τους και περιμένουν και από τους άλλους να κάνουν το ίδιο. Ο έφηβος μπορεί να χειριστεί καλύτερα τον συναισθηματικό του κόσμο εάν μπορεί να μοιραστεί τα συναισθήματα του με τους άλλους και αν μπορεί να πάρει αποδοχή και κατανόηση από τους γονείς του. Ας μελετήσουμε τώρα τις πιο συνηθισμένες συναισθηματικές αντιδράσεις των εφήβων , γεγονός που μπορεί να σας βοηθήσει να κατανοήσετε τη συμπεριφορά και τους ενδόμυχους σκοπούς του εφήβου σας. Α. Συναισθηματική απομόνωση-Απάθεια. Το άτομο μειώνει τις εντάσεις που πηγάζουν από την ανάγκη και από το άγχος με το να κλείνεται σε ένα καβούκι παθητικότητας. Αυτό το καταφέρνει με το να μειώνει τις προσδοκίες του ή να παραμένει συναισθηματικά αμέτοχο και απόμακρο. Η απάθεια και η ηττοπαθής παραίτηση μπορεί να αποτελέσουν τις ακραίες αντιδράσεις του ατόμου στο χρόνιο στρες και στη χρόνια απογοήτευση. Πιθανός σκοπός : Θέλω να προκαλέσω την προσοχή και θέλω να δείξω ότι είμαι δυνατός και τίποτα δεν με αγγίζει. Β. Φυγή (άρνηση της πραγματικότητας)-ανία. Υιοθετώντας το μηχανισμό αυτό ο έφηβος μπορεί εύκολα να ξεφύγει από καταστάσεις που απαιτούν ανταγωνισμό, από καταστάσεις που αισθάνεται ότι βρίσκεται σε μειονεκτική θέση και ότι υπάρχουν πιθανότητες να αποτύχει. Αποφεύγει να συμμετάσχει στη ζωή ή να συναναστρέφεται με άλλους. Μία ακόμη εκδοχή της φυγής είναι και η Ονειροπόληση. Η ονειροπόληση είναι μία από τις πιο δημοφιλείς τακτικές ανάμεσα στους εφήβους. Οι λύσεις της φαντασίας συγκαλύπτουν τη δυσάρεστη πραγματικότητα. Οι έφηβοι που ονειροπολούν πολύ, ίσως, προσπαθούν να ξεφύγουν από αβάσταχτες πραγματικές καταστάσεις. Η ονειροπόληση μπορεί να λειτουργήσει θετικά παρέχοντας την ευκαιρία στον έφηβο να δοκιμάσει στη φαντασία του διάφορες λύσεις για τα προβλήματά του χωρίς να διακινδυνεύει τίποτα, όπως θα γινόταν αν τις δοκίμαζε στην πραγματικότητα. Σε μια τέτοια περίπτωση, η ονειροπόληση γίνεται παραγωγική και ωφέλιμη. Μη- παραγωγική είναι η ονειροπόληση όταν ο έφηβος εντρυφεί συνεχώς στις φανταστικές εκπληρώσεις των επιθυμιών του. Γ. Έντονος θυμός : έντονα ξεσπάσματα με λόγια ή με σωματική εκτόνωση. Σκοπός : να κερδίσει, να προκαλέσει , να πάρει περισσότερα. Δ. Λύπη- μελαγχολία : Τα έντονα επεισόδια θλίψης είναι συχνό φαινόμενο στην εφηβεία. Σκοπός : Να ελέγχει τους άλλους , να αποφεύγει την υπευθυνότητα, να τον λυπούνται, να πάρει εκδίκηση . Πότε να ανησυχήσουμε για κατάθλιψη : Κατάθλιψη στην Εφηβεία Κατά την εφηβεία μια σειρά από αλλαγές -σωματικές, ορμονικές και κυρίως ψυχολογικές- καθιστούν τον έφηβο συναισθηματικά ευάλωτο. Στην πορεία προς την ενηλικίωση κατανοεί ότι δεν είναι παιδί αλλά ούτε ενήλικος, γι' αυτό και η συμπεριφορά του χαρακτηρίζεται από συναισθηματικές εξάψεις -από έντονη χαρά μέχρι έντονη λύπη ή ακόμη και επιθετικότητα. Αυτό που τον νοιάζει κυρίως είναι η γνώμη που έχουν οι άλλοι γι' αυτόν. Όταν νιώσει πως η γνώμη των ανθρώπων που τον περιβάλλουν είναι αρνητική ή επικριτική, ο έφηβος εγκλωβίζεται σε ένα φαύλο κύκλο σκέψεων που εστιάζουν στην "κακή" πλευρά των πραγμάτων και όχι στην "καλή". Έτσι οδηγείται στην κατάθλιψη. Έλλειψη αυτοεκτίμησης Βάση της κατάθλιψης είναι η χαμηλή αυτοεκτίμηση, που βέβαια δεν εμφανίζεται ξαφνικά. Θεμελιώνεται από τα πρώτα χρόνια της ζωής του παιδιού και καθορίζεται από τη σχέση με τους γονείς του. Ο τρόπος που διαχειρίζονται οι γονείς τις αντιδράσεις του παιδιού στα παιδικά του χρόνια επηρεάζει την αυτοεκτίμησή του και τον τρόπο που αντιμετωπίζει τις δυσκολίες που παρουσιάζονται στην ενήλικη ζωή του. Ακούστε τα παιδιά σας Οι συγκρούσεις με τους γονείς σε αυτή την ηλικία είναι πολλές και στην περίπτωση ενός εφήβου με κατάθλιψη μπορεί να επιβαρύνουν την κατάσταση. Οι γονείς θα πρέπει να σταματήσουν να ασκούν κριτική και να μην είναι παρεμβατικοί στην κοινωνική ζωή του παιδιού τους. θα πρέπει επιπλέον να είναι ανοιχτοί για οποιαδήποτε συζήτηση, να την κρατούν σε ήπιους τόνους ανοίγοντας έτσι περισσότερες διόδους επικοινωνίας μαζί του. Από την άλλη βέβαια η πλήρης απουσία των γονιών από τη ζωή του παιδιού και η έλλειψη διάθεσης για συζήτηση με τα παιδιά μπορεί να επιβαρύνει εξίσου την κατάσταση. Οι γονείς κάνουν πολλές φορές το λάθος να αφοσιώνονται στις δικές τους δραστηριότητες, με αποτέλεσμα τα παιδιά να περνούν πολλές ώρες της ημέρας απομονωμένα στο δωμάτιο τους. Έτσι κλείνονται ακόμα περισσότερο στον εαυτό τους και οδηγούνται ακόμη πιο βαθιά στην κατάθλιψη. Μια ενδιάμεση κατάσταση είναι απαραίτητη. Οι γονείς πρέπει να αφιερώνουν χρόνο στα παιδιά τους, να διατηρούν σχέση εμπιστοσύνης συντροφικότητας και να αποφεύγουν τις συγκρούσεις. Στην περίπτωση που παρατηρούν κάποια συμπτώματα κατάθλιψης δεν θα πρέπει να διστάσουν να ζητήσουν επαγγελματική βοήθεια ακόμη και αν το παιδί δεν την δεχτεί. Πηγαίνοντας ακόμη και μόνοι τους στον ειδικό, θα μπορέσουν να χειριστούν καλύτερα τις εντάσεις, τις ενοχές και τα άγχη τους και να είναι πιο ελεύθεροι στην επικοινωνία με το παιδί τους. Πώς εκδηλώνεται Επειδή τα χαρακτηριστικά της εφηβείας είναι πολλές φορές κοινά με της κατάθλιψης, οι γονείς ξεγελιούνται και δικαιολογούν συμπεριφορές λέγοντας για παράδειγμα πως "το παιδί είναι λίγο κλειστό", ντροπαλό", "δεν έχει διάθεση να βγει" κ.λπ. Στην πραγματικότητα όμως οι συμπεριφορές αυτές μπορεί να είναι και συμπτώματα κατάθλιψης: • Διαταραχές του ύπνου (αϋπνία ή πολλές ώρες ύπνου). • Διαταραχές προσοχής και συγκέντρωσης. • Αδιαφορία, απόσυρση, έλλειψη ενδιαφέροντος για δραστηριότητες. • Αδιαφορία για την προσωπική υγιεινή. • Έλλειψη κοινωνικών συναναστροφών. • Αισθήματα απαξίωσης τύπου "δεν αξίζω", "δεν έχει νόημα η ζωή", "δεν είμαι ικανός", "δεν τα έχω καταφέρει" κ.λπ. • Μειωμένη διάθεση για φαγητό, απώλεια βάρους. • Μειωμένη σχολική επίδοση. • Χρήση ουσιών. • Τάσεις αυτοκτονίας (κυρίως σε προχωρημένο στάδιο). • Απόπειρες αυτοκτονίας, είτε επιτυχημένες είτε αποτυχημένες (κυρίως σε προχωρημένο στάδιο). Είναι απαραίτητο οι γονείς να μπορούν να αναγνωρίσουν τα συμπτώματα της κατάθλιψης και να τα διαχωρίσουν από αυτά της φυσιολογικής εφηβείας. Στην περίπτωση που το παιδί ζητήσει βοήθεια -είτε από τους γονείς είτε από κάποιον ειδικό- θα πρέπει να φροντίσουν να του την προσφέρουν χωρίς δεύτερη σκέψη. Αν δε απειλεί ότι θα αυτοκτονήσει, οι γονείς δεν θα πρέπει να πιστέψουν ότι η απειλή είναι απλώς μια προκλητική κουβέντα και επιβάλλεται να ζητήσουν βοήθεια από τον ειδικό. Μέτρα πρόληψης Στο μπερδεμένο μυαλό ενός εφήβου δύσκολα μπορεί κανείς να μπει. Κάποιες συμπεριφορές μπορούν να μαρτυρήσουν ότι το παιδί βρίσκεται σε αρχικά στάδια κατάθλιψης αλλά οι γονείς δύσκολα μπορούν να τις "ανιχνεύσουν", με αποτέλεσμα να ανακαλύπτουν το πρόβλημα στο προχωρημένο του στάδιο. Τι μπορούν να κάνουν από την πλευρά τους για να προλάβουν το κακό πριν αυτό εισβάλει στη ζωή του παιδιού τους; Να είναι κοντά στο παιδί αναπτύσσοντας διάλογο μαζί του και δημιουργώντας ένα κλίμα εμπιστοσύνης και αποδοχής. Έτσι θα το απαλλάξουν από το αίσθημα της καταπίεσης μέσα στο οικογενειακό περιβάλλον, συμβάλλοντας σε μεγάλο βαθμό στην αυτοπεποίθηση του και στον τρόπο που αντιμετωπίζει τις δυσκολίες της εφηβείας. Πώς αντιμετωπίζεται Η κατάθλιψη στους εφήβους μπορεί να αντιμετωπιστεί στις περισσότερες περιπτώσεις με ατομική ή οικογενειακή ψυχοθεραπεία. Όταν όμως σε σπάνιες περιπτώσεις η κατάθλιψη γίνει κλινική, μπορεί να χορηγηθεί ήπια αντικαταθλιπτική αγωγή. Ε. Ενοχή ΣΤ. Φόβος-Αγωνία-Στρες. Διαχείριση άγχους Μηχανισμοί άμυνας που συναντούμε συχνα στην εφηβεία. Οι έφηβοι έχουν μερικούς πιο έμμεσους τρόπους έκφρασης ή χειρισμού συναισθημάτων για τους οποίους οι γονείς πρέπει να είναι υποψιασμένοι. Εκλογίκευση. Ο έφηβος μπορεί να εφαρμόσει την εκλογίκευση για να τροποποιήσει μη-αποδεκτές παρορμήσεις, ανάγκες, αισθήματα, ανάγκες, αισθήματα και κίνητρα και να τα κάνει υποφερτά και αποδεκτά σε συνειδητό πλέον επίπεδο. Η εκλογίκευση συμβάλλει στη μείωση της "γνωστικής ασυμφωνίας". Όταν υπάρχει ασυμφωνία ανάμεσα στη συμπεριφορά και στις σκέψεις το άτομο καταπονείται ψυχικά. Μαθητές που θεωρούν τον εαυτό τους ευφυέστατο, αλλά παρόλο αυτά αποτυγχάνουν στις εξετάσεις, ίσως το δικαιολογήσουν στον εαυτό τους λέγοντας πως ολόκληρο το εξεταστικό σύστημα είναι αναξιόπιστο και άδικο. Με αυτή την εκλογίκευση, το χάσμα ανάμεσα στην υποκειμενική τους εκτίμηση για τον εαυτό τους και στην αντικειμενική επίδοσή τους εξαφανίζεται. Προβολή. Με την προβολή αισθήματα που πηγάζουν από βαθιά μέσα μας και είναι ελάχιστα συνειδητά, τα αποδίδουμε αδικαιολόγητα στους άλλους. Ένα κορίτσι που αισθάνεται ζήλια κι εχθρότητα για κάποια συμμαθήτριά της μπορεί να αρνηθεί ότι αισθάνεται έτσι και να παραπονεθεί ότι η συμμαθήτριά της είναι δυσάρεστη στην παρέα και ότι την αντιπαθεί. Μετάθεση - Μετατόπιση. Η μετάθεση συνεπάγεται μετατόπιση συναισθημάτων ή προσχεδιασμένων ενεργειών από το άτομο, προς το οποίο είχαν αρχικά σχεδιαστεί να στραφούν, προς κάποιο άλλο άτομο. Ένα ακραίο παράδειγμα θα ήταν ένα αγόρι που φοβερίζει και χτυπάει συνεχώς τους συνομηλίκους του στο σχολείο. Η προσεκτικότερη μελέτη του παιδιού αυτού ίσως αποκάλυπτε ότι για το πρόβλημα που παρουσιάζει ευθύνεται (τουλάχιστον κατά ένα μέρος) η κατάσταση που επικρατεί στο σπίτι, όπου το αγόρι είναι ο αποδιοπομπαίος τράγος. 2. Αυτοεκτιμηση-Ενθάρρυνση. Ο τρόπος που βλέπουν οι έφηβοι τον εαυτό τους, δηλαδή η αυτοεκτίμηση τους, επηρεάζει πολύ τα συναισθήματα τους. Όλα τα ανθρώπινα όντα, που είναι αρκετά ώριμα για να αποκτήσουν έστω και μια υποτυπώδη εικόνα του εαυτού τους, έχουν ανάγκη να βλέπουν τον εαυτό τους με τρόπο αρκετά θετικό και ευνοϊκό. Οι γονείς και οι εκπαιδευτικοί με όσα λένε συμβάλλουν στη δημιουργία της αίσθησης που έχει ο έφηβος για την προσωπική του αξία. Η επιθυμία του εφήβου να αποκτήσει μια επιθυμητή και αποδεκτή εικόνα του εαυτού φαίνεται ότι είναι ένας από τους πιο σημαντικούς και καθοριστικούς παράγοντες που διαμορφώνουν τη συμπεριφορά του και επηρεάζουν τα συναισθήματα του. Είναι φανερό ότι τα παιδιά στεναχωριούνται πολύ όταν οι ενήλικοι, που συμπαθούν, τα κατακρίνουν. Κάθε απειλή της αυτοεκτίμησης καθώς και όλης της λειτουργίας του εαυτού στρέφεται και ενάντια της ίδιας της ύπαρξης του ατόμου. Το αποτέλεσμα είναι ότι τα παιδιά από πολύ νωρίς υιοθετούν πολύπλοκους τρόπους αντιμετώπισης αυτών των συναισθηματικών απειλών, κάποιους από τους "μηχανισμούς άμυνας" που είδαμε και παραπάνω. Αυτοί οι μηχανισμοί συντελούν στην εξομάλυνση του άγχους και των αποτυχιών και στην προστασία της ακεραιότητας του εγώ. Τι μπορούν να κάνουν οι γονείς για να ενισχύσουν την αυτοεκτίμηση του εφήβου; Ενθάρρυνση :Διαδικασία κατά την οποία συγκεντρώνουμε την προσοχή στα θετικά σημεία των παιδιών για να τους καλλιεργήσουμε την αυτοπεποίθηση, βοηθάμε τον έφηβο να δεχτεί και να μάθει από τα λάθη του, και να καλλιεργήσει το θάρρος να μην είναι τέλειος.