Σχεδίαση Ιστοσελίδας: Αρης Τσιατούχας (2013)
ΠΑΛΑΙΟΛΙΘΙΚΗ ΕΠΟΧΗ: προ του 10000 π.χ.
Πριν από 2.500.000 χρόνια εμφανίζονται στην Αφρική οι πρώτοι άνθρωποι, οι οποίοι ανάλογα με την πρόοδο τους και την εποχή που
εμφανίστηκαν ονομάστηκαν ως εξής:
Ικανός άνθρωπος - homo habilis, ο οποίος ζει
ομαδικά και κατασκευάζει εργαλεία.
Όρθιος άνθρωπος - homo erectus, ο οποίος βελτιώνει
την κατασκευή εργαλείων και ανακαλύπτει τη φωτιά.
Συναντάται στην Αφρική, την Ευρώπη και την Ασία.
Σοφός άνθρωπος - homo sapiens, ο οποίος έχει
μεγαλύτερο εγκέφαλο από τους προγόνους του και θάβει
τους νεκρούς.
Σοφότατος άνθρωπος - homo sapiens sapiens,
απόγονοι του οποίου είμαστε και εμείς. Επινοεί την τέχνη
και εξαπλώνεται παντού.
Η Παλαιολιθική Εποχή είναι η εξαιρετικά μακρόχρονη περίοδος της ιστορίας του
ανθρώπινου πολιτισμού που αρχίζει με την εμφάνιση του ανθρώπου, πριν από
2,5 εκατομμύρια χρόνια περίπου, όταν αυτός δηλαδή κατασκεύασε τα πρώτα
λίθινα εργαλεία, και τελειώνει πριν από 10.000 χρόνια περίπου, με το πέρασμά
του στο παραγωγικό στάδιο. Όλο αυτό το εκπληκτικά μεγάλο διάστημα, που
αντιπροσωπεύει σχεδόν το 99,6% της χρονικής διάρκειας της παρουσίας του
πάνω στη Γη, ο άνθρωπος ζούσε ως κυνηγός-τροφοσυλλέκτης.
Στην Παλαιολιθική εποχή ο άνθρωπος προστατεύεται από το κρύο στα σπήλαια,
φοράει δέρματα ζώων, τρέφεται από το κυνήγι και το ψάρεμα και μαζεύει
καρπούς (τροφοσυλλέκτης). Τα θηράματα του στην Ευρώπη είναι διαφορετικά,
ανάλογα με τις περιοχές (βόδια, ελάφια, αντιλόπες, μαμούθ κ.ά.). Για την
κατασκευή εργαλείων χρησιμοποιεί κέρατα και οστά ζώων και κατεργάζεται το
λίθο.
Ο Σοφός άνθρωπος θάβει τους νεκρούς και τοποθετεί κτερίσματα (συνοδευτικά αντικείμενα του νεκρού στον τάφο του), γεγονός που
φανερώνει ότι πιστεύει σε μια άλλη ζωή μετά το θάνατο.
Στην Ελλάδα ο παλαιολιθικός άνθρωπος εντοπίζεται στη Θεσσαλία, τη Μακεδονία, την Αργολίδα, την Κέρκυρα και πολλές άλλες περιοχές
Στα τέλη της Παλαιολιθικής περιόδου εμφανίζονται τα πρώτα δείγματα τέχνης.
Πρόκειται για αντικείμενα και κατασκευές που δημιουργούνται από τον άνθρωπο
και έχουν τόσο πρακτική όσο και διακοσμητική χρήση. Αυτά είναι οστέινα, πήλινα ή
πέτρινα αγαλματίδια, κοσμήματα, ζωγραφικές παραστάσεις κ.ά.
Σε πολλές παλαιολιθικές τοποθεσίες της Ευρώπης βρέθηκαν σπηλαιογραφίες,
δηλαδή εικόνες ζώων και σπάνια ανθρώπων ζωγραφισμένες με χρώματα ή
χαραγμένες στα σπήλαια. Αυτές οι απεικονίσεις είναι συμβολικές και εκφράζουν τις
αντιλήψεις για το μυστήριο της ζωής και του θανάτου, καθώς και την αγωνία της
επιβίωσης. Πιστεύεται ότι τότε δημιουργείται και η θρησκεία, η πίστη σε δυνάμεις
που επηρεάζουν τη ζωή των ανθρώπων, και την ίδια εποχή ξεκινά η ταφή των νεκρών.
Στην Ευρώπη, η Παλαιολιθική Εποχή αρχίζει με την άφιξη του ανθρώπου πριν από ένα εκατομμύριο χρόνια περίπου. Για την καλύτερη
μελέτη της έχει διαιρεθεί συμβατικά σε τρεις περιόδους:
α. Κατώτερη ή Πρώιμη Παλαιολιθική (1 εκατ. - 100.000 χρόνια). Στο μεγάλο αυτό διάστημα, ο άνθρωπος, ο οποίος
αντιπροσωπεύεται από τον τύπο Homo erectus (κυρίως από τις ευρωπαϊκές παραλλαγές του: Homo antecessor, Homo
heidelbergensis), εξαπλώνεται και καταλαμβάνει σταδιακά το μεγαλύτερο μέρος της Ευρώπης (τις εύκρατες νότιες
περιοχές αρχικά, τις βορειότερες στη συνέχεια). Κυριότερα επιτεύγματά του είναι η επινόηση του λίθινου
αμυγδαλόσχημου πέλεκυ με τη διπλή συμμετρία (αχελαίου χειροπέλεκυ) και κυρίως ο έλεγχος της φωτιάς, πριν
από 400.000 χρόνια περίπου. Αργότερα επινοεί τη μέθοδο Λεβαλλουά (Levallois), η οποία του επιτρέπει να
κατασκευάζει κοφτερά λίθινα εργαλεία με προκαθορισμένη μορφή.
β. Μέση Παλαιολιθική (100.000 - 40.000). Στην Ευρώπη κυριαρχεί ο Άνθρωπος του Νεάντερταλ (Homo
neanderthalensis), ο οποίος ελέγχει πλήρως και τελειοποιεί τη μέθοδο Λεβαλλουά. Κατασκευάζει νέους,
εξειδικευμένους, τύπους εργαλείων, πολλοί από τους οποίους αποκτούν σιγά-σιγά τυποποιημένη μορφή. Αυτός
αρχίζει να θάβει τους νεκρούς του, υποδηλώνοντας έτσι τις πρώτες μεταφυσικές ανησυχίες, ενώ παράλληλα αφήνει να
φανούν και άλλες ανώτερες πνευματικές εκδηλώσεις, με ενέργειές του οι οποίες δεν έχουν καθαρά χρηστικό
χαρακτήρα, όπως είναι, μεταξύ άλλων, η συλλογή απολιθωμάτων και άλλων περίεργων αντικειμένων, ή ακόμη η
ιδιαίτερη προσοχή στην αισθητική τελειότητα κάποιων εργαλείων.
γ. Ανώτερη ή Ύστερη Παλαιολιθική (40.000 – 10.000). Την περίοδο αυτή κυριαρχεί στην Ευρώπη
ο Ανατομικά Σύγχρονος Άνθρωπος (Homo sapiens), ο οποίος είχε ήδη εμφανιστεί στη Μέση Ανατολή
περίπου 100.000 χρόνια νωρίτερα (και ακόμη νωρίτερα στην Αφρική). Αν και η χρονική της διάρκεια
είναι πολύ μικρότερη από τις προηγούμενες, ωστόσο τώρα σημειώνονται οι περισσότερες
τεχνολογικές και πνευματικές καινοτομίες και μάλιστα με συνεχώς επιταχυνόμενο ρυθμό. Πρώτα απ’
όλα, η κατεργασία του λίθου τελειοποιείται σε πολύ μεγάλο βαθμό και χαρακτηρίζεται από την όλο και
μεγαλύτερη εξειδίκευση και τυποποίηση των λίθινων εργαλείων. Επινοείται επίσης η κατεργασία των
οστών (και κεράτων) για την κατασκευή ειδικών εργαλείων, όπως αιχμές, καμάκια, βελόνες, αγκίστρια
κτλ. Κατασκευάζονται, ακόμη, σύνθετα εργαλεία από λίθινα «εξαρτήματα», στερεωμένα σε οστέινα ή
ξύλινα στελέχη (αιχμές ακοντίων κ.ά.). Το χαρακτηριστικότερο επίτευγμα όμως του ανθρώπινου
πνεύματος αυτή την περίοδο είναι η επινόηση της τέχνης, με κορυφαίες εκδηλώσεις τις
βραχογραφίες και τα ειδώλια. Η τέχνη αποτελεί την πρώτη (γνωστή, τουλάχιστον, σε μας) εκδήλωση
της συμβολιστικής ικανότητας της ανθρώπινης σκέψης, ενώ οι καλλιτεχνικές συνθέσεις μαρτυρούν την ύπαρξη θρησκευτικών δοξασιών στις
«πρωτόγονες» αυτές κοινωνίες. Δεν μένει πλέον αμφιβολία ότι η ανθρώπινη σκέψη περνά τώρα σε ανώτερα στάδια και ο άνθρωπος είναι
έτοιμος να κάνει τα πνευματικά και τεχνολογικά άλματα που θα οδηγήσουν τελικά στον σημερινό πολιτισμό.
Εργαλεία των πρώιμων κυνηγών
Τα πρώτα εργαλεία ήταν λίθινα από απλά κομμάτια σκληρής πέτρας. (a) Σιγά-
σιγά ο άνθρωπος τα δούλεψε και τους έδωσε κάποιο σχήμα (b) για να φτάσει
σε πολύ καλοφτιαγμένα σύνεργα (c) πιθανόν μύτη δόρατος.
Η φωτιά
Ήταν αδύνατο να φανταστούν(οι άνθρωποι των σπηλαίων) τη ζωή χωρίς τη φωτιά. Αυτή τους ζέσταινε, τους φώτιζε,
τους χάριζε τη θαλπωρή της. Αυτή τους τάιζε, αυτή σκλήραινε τα όπλα τους, αυτή έκανε αδιάβροχες τις γούνες που
τους έντυναν. Αυτή έδιωχνε τα άγρια θηρία τις χειµωνιάτικες νύχτες. Η φυλή δε θα µπορούσε να επιζήσει χωρίς αυτή.
Πηγή:
http://www.namuseum.gr
http://www.ardin.gr
http://www.anthropark.wz.cz/middle.htm
http://iliadisili.blogspot.gr
Σχεδίαση Ιστοσελίδας: Αρης Τσιατούχας (2013)
ΠΑΛΑΙΟΛΙΘΙΚΗ ΕΠΟΧΗ: προ του 10000 π.χ.
Πριν από 2.500.000 χρόνια εμφανίζονται στην Αφρική οι πρώτοι άνθρωποι, οι οποίοι ανάλογα με την πρόοδο τους και την εποχή που
εμφανίστηκαν ονομάστηκαν ως εξής:
Ικανός άνθρωπος - homo habilis, ο οποίος ζει
ομαδικά και κατασκευάζει εργαλεία.
Όρθιος άνθρωπος - homo erectus, ο οποίος βελτιώνει
την κατασκευή εργαλείων και ανακαλύπτει τη φωτιά.
Συναντάται στην Αφρική, την Ευρώπη και την Ασία.
Σοφός άνθρωπος - homo sapiens, ο οποίος έχει
μεγαλύτερο εγκέφαλο από τους προγόνους του και θάβει
τους νεκρούς.
Σοφότατος άνθρωπος - homo sapiens sapiens,
απόγονοι του οποίου είμαστε και εμείς. Επινοεί την τέχνη
και εξαπλώνεται παντού.
Η Παλαιολιθική Εποχή είναι η εξαιρετικά μακρόχρονη περίοδος της ιστορίας του
ανθρώπινου πολιτισμού που αρχίζει με την εμφάνιση του ανθρώπου, πριν από
2,5 εκατομμύρια χρόνια περίπου, όταν αυτός δηλαδή κατασκεύασε τα πρώτα
λίθινα εργαλεία, και τελειώνει πριν από 10.000 χρόνια περίπου, με το πέρασμά
του στο παραγωγικό στάδιο. Όλο αυτό το εκπληκτικά μεγάλο διάστημα, που
αντιπροσωπεύει σχεδόν το 99,6% της χρονικής διάρκειας της παρουσίας του
πάνω στη Γη, ο άνθρωπος ζούσε ως κυνηγός-τροφοσυλλέκτης.
Στην Παλαιολιθική εποχή ο άνθρωπος προστατεύεται από το κρύο στα σπήλαια,
φοράει δέρματα ζώων, τρέφεται από το κυνήγι και το ψάρεμα και μαζεύει
καρπούς (τροφοσυλλέκτης). Τα θηράματα του στην Ευρώπη είναι διαφορετικά,
ανάλογα με τις περιοχές (βόδια, ελάφια, αντιλόπες, μαμούθ κ.ά.). Για την
κατασκευή εργαλείων χρησιμοποιεί κέρατα και οστά ζώων και κατεργάζεται το
λίθο.
Ο Σοφός άνθρωπος θάβει τους νεκρούς και τοποθετεί κτερίσματα (συνοδευτικά αντικείμενα του νεκρού στον τάφο του), γεγονός που
φανερώνει ότι πιστεύει σε μια άλλη ζωή μετά το θάνατο.
Στην Ελλάδα ο παλαιολιθικός άνθρωπος εντοπίζεται στη Θεσσαλία, τη Μακεδονία, την Αργολίδα, την Κέρκυρα και πολλές άλλες περιοχές
Στα τέλη της Παλαιολιθικής περιόδου εμφανίζονται τα πρώτα δείγματα τέχνης.
Πρόκειται για αντικείμενα και κατασκευές που δημιουργούνται από τον άνθρωπο
και έχουν τόσο πρακτική όσο και διακοσμητική χρήση. Αυτά είναι οστέινα, πήλινα ή
πέτρινα αγαλματίδια, κοσμήματα, ζωγραφικές παραστάσεις κ.ά.
Σε πολλές παλαιολιθικές τοποθεσίες της Ευρώπης βρέθηκαν σπηλαιογραφίες,
δηλαδή εικόνες ζώων και σπάνια ανθρώπων ζωγραφισμένες με χρώματα ή
χαραγμένες στα σπήλαια. Αυτές οι απεικονίσεις είναι συμβολικές και εκφράζουν τις
αντιλήψεις για το μυστήριο της ζωής και του θανάτου, καθώς και την αγωνία της
επιβίωσης. Πιστεύεται ότι τότε δημιουργείται και η θρησκεία, η πίστη σε δυνάμεις
που επηρεάζουν τη ζωή των ανθρώπων, και την ίδια εποχή ξεκινά η ταφή των νεκρών.
Στην Ευρώπη, η Παλαιολιθική Εποχή αρχίζει με την άφιξη του ανθρώπου πριν από ένα εκατομμύριο χρόνια περίπου. Για την καλύτερη
μελέτη της έχει διαιρεθεί συμβατικά σε τρεις περιόδους:
α. Κατώτερη ή Πρώιμη Παλαιολιθική (1 εκατ. - 100.000 χρόνια). Στο μεγάλο αυτό διάστημα, ο άνθρωπος, ο οποίος
αντιπροσωπεύεται από τον τύπο Homo erectus (κυρίως από τις ευρωπαϊκές παραλλαγές του: Homo antecessor, Homo
heidelbergensis), εξαπλώνεται και καταλαμβάνει σταδιακά το μεγαλύτερο μέρος της Ευρώπης (τις εύκρατες νότιες
περιοχές αρχικά, τις βορειότερες στη συνέχεια). Κυριότερα επιτεύγματά του είναι η επινόηση του λίθινου
αμυγδαλόσχημου πέλεκυ με τη διπλή συμμετρία (αχελαίου χειροπέλεκυ) και κυρίως ο έλεγχος της φωτιάς, πριν
από 400.000 χρόνια περίπου. Αργότερα επινοεί τη μέθοδο Λεβαλλουά (Levallois), η οποία του επιτρέπει να
κατασκευάζει κοφτερά λίθινα εργαλεία με προκαθορισμένη μορφή.
β. Μέση Παλαιολιθική (100.000 - 40.000). Στην Ευρώπη κυριαρχεί ο Άνθρωπος του Νεάντερταλ (Homo
neanderthalensis), ο οποίος ελέγχει πλήρως και τελειοποιεί τη μέθοδο Λεβαλλουά. Κατασκευάζει νέους,
εξειδικευμένους, τύπους εργαλείων, πολλοί από τους οποίους αποκτούν σιγά-σιγά τυποποιημένη μορφή. Αυτός
αρχίζει να θάβει τους νεκρούς του, υποδηλώνοντας έτσι τις πρώτες μεταφυσικές ανησυχίες, ενώ παράλληλα αφήνει να
φανούν και άλλες ανώτερες πνευματικές εκδηλώσεις, με ενέργειές του οι οποίες δεν έχουν καθαρά χρηστικό
χαρακτήρα, όπως είναι, μεταξύ άλλων, η συλλογή απολιθωμάτων και άλλων περίεργων αντικειμένων, ή ακόμη η
ιδιαίτερη προσοχή στην αισθητική τελειότητα κάποιων εργαλείων.
γ. Ανώτερη ή Ύστερη Παλαιολιθική (40.000 – 10.000). Την περίοδο αυτή κυριαρχεί στην Ευρώπη
ο Ανατομικά Σύγχρονος Άνθρωπος (Homo sapiens), ο οποίος είχε ήδη εμφανιστεί στη Μέση Ανατολή
περίπου 100.000 χρόνια νωρίτερα (και ακόμη νωρίτερα στην Αφρική). Αν και η χρονική της διάρκεια
είναι πολύ μικρότερη από τις προηγούμενες, ωστόσο τώρα σημειώνονται οι περισσότερες
τεχνολογικές και πνευματικές καινοτομίες και μάλιστα με συνεχώς επιταχυνόμενο ρυθμό. Πρώτα απ’
όλα, η κατεργασία του λίθου τελειοποιείται σε πολύ μεγάλο βαθμό και χαρακτηρίζεται από την όλο και
μεγαλύτερη εξειδίκευση και τυποποίηση των λίθινων εργαλείων. Επινοείται επίσης η κατεργασία των
οστών (και κεράτων) για την κατασκευή ειδικών εργαλείων, όπως αιχμές, καμάκια, βελόνες, αγκίστρια
κτλ. Κατασκευάζονται, ακόμη, σύνθετα εργαλεία από λίθινα «εξαρτήματα», στερεωμένα σε οστέινα ή
ξύλινα στελέχη (αιχμές ακοντίων κ.ά.). Το χαρακτηριστικότερο επίτευγμα όμως του ανθρώπινου
πνεύματος αυτή την περίοδο είναι η επινόηση της τέχνης, με κορυφαίες εκδηλώσεις τις
βραχογραφίες και τα ειδώλια. Η τέχνη αποτελεί την πρώτη (γνωστή, τουλάχιστον, σε μας) εκδήλωση
της συμβολιστικής ικανότητας της ανθρώπινης σκέψης, ενώ οι καλλιτεχνικές συνθέσεις μαρτυρούν την ύπαρξη θρησκευτικών δοξασιών στις
«πρωτόγονες» αυτές κοινωνίες. Δεν μένει πλέον αμφιβολία ότι η ανθρώπινη σκέψη περνά τώρα σε ανώτερα στάδια και ο άνθρωπος είναι
έτοιμος να κάνει τα πνευματικά και τεχνολογικά άλματα που θα οδηγήσουν τελικά στον σημερινό πολιτισμό.
Εργαλεία των πρώιμων κυνηγών
Τα πρώτα εργαλεία ήταν λίθινα από απλά κομμάτια σκληρής πέτρας. (a) Σιγά-
σιγά ο άνθρωπος τα δούλεψε και τους έδωσε κάποιο σχήμα (b) για να φτάσει
σε πολύ καλοφτιαγμένα σύνεργα (c) πιθανόν μύτη δόρατος.
Η φωτιά
Ήταν αδύνατο να φανταστούν(οι άνθρωποι των σπηλαίων) τη ζωή χωρίς τη φωτιά. Αυτή τους ζέσταινε, τους φώτιζε,
τους χάριζε τη θαλπωρή της. Αυτή τους τάιζε, αυτή σκλήραινε τα όπλα τους, αυτή έκανε αδιάβροχες τις γούνες που
τους έντυναν. Αυτή έδιωχνε τα άγρια θηρία τις χειµωνιάτικες νύχτες. Η φυλή δε θα µπορούσε να επιζήσει χωρίς αυτή.
Πηγή:
http://www.namuseum.gr
http://www.ardin.gr
http://www.anthropark.wz.cz/middle.htm
http://iliadisili.blogspot.gr
