Σχεδίαση Ιστοσελίδας: Αρης Τσιατούχας (2014)
Κάρολος Δαρβίνος
Ο Κάρολος Ροβέρτος Δαρβίνος (αγγλ. Charles Robert Darwin) (12 Φεβρουαρίου, 1809 - 19
Απριλίου, 1882) ήταν Άγγλος φυσιοδίφης και γεωλόγος, ο οποίος έμεινε στην ιστορία ως ο
θεμελιωτής της θεωρίας της εξέλιξης. Ήταν ο εισηγητής του μηχανισμού της φυσικής επιλογής,
μέσω του οποίου πρότεινε ότι συντελείται η εξέλιξη όπου όλα τα είδη ζωής προέρχονται από κοινούς
προγόνους και έχουν διαμορφωθεί με την πάροδο του χρόνου. Σε κοινή δημοσίευση με τον Άλφρεντ
Ράσελ Γουάλας εισήγαγε τη θεωρία της φυσικής επιλογής, στην οποία η πάλη για επιβίωση
δημιουργεί τη διακλάδωση των ειδών και έχει παρόμοια αποτελέσματα με την πρακτική της τεχνητής
επιλογής.
Ο Δαρβίνος ανέπτυξε μεγάλο ενδιαφέρον για τη φύση, όταν σπούδαζε ιατρική στο πανεπιστήμιο του
Εδιμβούργου, που τον οδήγησε στη μελέτη των θαλάσσιων ασπόνδυλων. Οι σπουδές του στη
θεολογία στο πανεπιστήμιο του Κέμπριτζ ώθησαν το μεγάλο του ενδιαφέρον προς τη φυσική
επιστήμη. Το πενταετές ταξίδι του με το πλοίο Beagle (Ιχνηλάτης) τον κατέστησε διάσημο ως
γεωλόγο του οποίου οι παρατηρήσεις και θεωρίες υποστήριζαν τη θεωρία της ομοιομορφίας του
Τσαρλς Λάιελ. Η έκδοση του ημερολογίου του για το ταξίδι τον εδραίωσε και ως διάσημο και πολύ
καλό συγγραφέα.
Οι λεπτομερείς παρατηρήσεις του στη βιολογία και τα δείγματα άγριας ζωής και απολιθωμάτων που συνέλεξε τον οδήγησαν να μελετήσει
την ποικιλομορφία των ειδών και να αναπτύξει τη θεωρία του για τον μηχανισμό της φυσικής επιλογής το 1838. Είχε πολύ καλή επίγνωση
του γεγονότος ότι πολλοί άλλοι είχαν τιμωρηθεί αυστηρά για τέτοιες "αιρετικές" ιδέες, όμως, συνέχισε τις έρευνες του, μιλώντας μόνο
στους πιο στενούς του φίλους αφού χρειαζόταν χρόνο για τις γεωλογικές του έρευνες για να συγκεντρώσει τις αποδείξεις που χρειαζόταν.
Το 1858 όμως, όταν ο Άλφρεντ Ράσελ Γουάλας του έστειλε ένα άρθρο που περιέγραφε μια παρόμοια θεωρία, αναγκάστηκε να
δημοσιεύσει μαζί με τον Γουάλας και τις δύο θεωρίες σε κοινό δημοσίευμα.
Το βιβλίο του On the Origin of Species by Means of Natural Selection, or The Preservation of Favoured Races in the Struggle for Life (που
συνήθως αναφέρεται ως Η καταγωγή των ειδών) που εκδόθηκε το 1859 καθιέρωσε την εξέλιξη από κοινή καταγωγή ως την πρωταρχική
επιστημονική εξήγηση για την ποικιλότητα στη φύση. Κατά τη δεκαετία του 1870 η επιστημονική κοινότητα αλλά και η κοινωνία
γενικότερα έχουν πλέον αποδεχτεί τη θεωρία της εξέλιξης ως δεδομένο. Οι διάφορες και αντικρουόμενες εξηγήσεις συνέχισαν μέχρι και
τις δεκαετίες του 1930 μέχρι 1950 όπου πλέον γίνεται γενικά αποδεκτή η φυσική επιλογή ως ο μηχανισμός πίσω από τη θεωρία της
εξέλιξης. Στην τροποποιημένη της μορφή η επιστημονική ανακάλυψη του Δαρβίνου ενοποιεί τις βιολογικές επιστήμες και εξηγεί τη
βιοποικιλότητα.
Σε αναγνώριση της σπουδαιότητας του ως επιστήμονα, ο Δαρβίνος τάφηκε στο Αββαείο του Γουέστμινστερ, κοντά στον Ουίλιαμ Χέρσελ
και τον Ισαάκ Νεύτωνα. Ο Δαρβίνος έχει χαρακτηριστεί ως ένας από τους πιο σημαντικούς ανθρώπους της ανθρώπινης ιστορίας.
Πρώιμη περίοδος
Ο Κάρολος Δαρβίνος γεννήθηκε στο Σριούσμπερυ (Shrewsbury) του Σροπσάιρ (Shropshire) του Ηνωμένου
Βασιλείου στις 12 Φεβρουαρίου του 1809 στην οικογενειακή κατοικία.Ήταν το πέμπτο παιδί, από τα έξι,
του γιατρού της καλής κοινωνίας Ροβέρτου Δαρβίνου και της Σουζάννας Δαρβίνου (πατρ. Γουέτζγουντ).
Ήταν εγγονός του Έρασμου Δαρβίνου από την πλευρά του πατέρα του και του Γιοσάια Γουέτζγουντ (Josiah
Wedgwood) από την μητέρα του• και οι δύο απόγονοι της σημαντικής οικογένειας Darwin — Wedgwood.
Οι δύο οικογένειες ανήκαν στην εκκλησία των Ουνιταριανών. Ο Ροβέρτος Δαρβίνος, πιο ελευθέρα
σκεπτόμενος, βάπτισε τον μικρό Κάρολο στην αγγλικανική εκκλησία το 1809. Ο Κάρολος και τα παιδιά
του, όμως, τελικά εκκλησιάζονταν στην ουνιταριανή εκκλησία μαζί με τη γυναίκα του.
Από την ηλικία των οκτώ ο Κάρολος είχε ήδη αναπτύξει ενδιαφέρον για τη φυσική ιστορία και τη συλλογή,
όταν εντάχθηκε στο σχολείο το 1817. Την ίδια χρονιά τον Ιούλιο πέθανε η μητέρα του. Από τον Σεπτέμβριο
του 1818 πήγε στο αγγλικανικό σχολείο και ζούσε εκεί ως εσώκλειστος μαθητής μαζί με τον μεγαλύτερο
αδελφό του Έρασμο.
Το 1825 πέρασε το καλοκαίρι του ως βοηθός του πατέρα του προσπαθώντας να θεραπεύσουν τους φτωχούς
του Σροπσάιρ. Τον ίδιο χρόνο ο Δαρβίνος πήγε στο Πανεπιστήμιο του Εδιμβούργου για να σπουδάσει
ιατρική, αλλά η αποστροφή του για τις μεθόδους της χειρουργικής τον έκανε να αμελεί τις σπουδές του
στην ιατρική. Διδάχτηκε τη μέθοδο της ταρίχευσης από τον Τζον Έντμοντστοουν, έναν απελευθερωμένο μαύρο σκλάβο, ο οποίος του
έλεγε συναρπαστικές ιστορίες για τα τροπικά δάση της Νοτίου Αμερικής.
Στον δεύτερο χρόνο του στο πανεπιστήμιο έγινε μέλος στην κοινότητα Plinian (Plinian Society) που
ασχολούνταν με την φυσική ιστορία. Ήταν μαθητής του Ρόμπερτ Έντμουντ Γκραντ, ο οποίος υπήρξε
πρωτοπόρος στην ανάπτυξη των θεωριών του Ζαν-Μπατίστ Λαμάρκ (Jean-Baptiste Lamarck) και του
παππού του Δαρβίνου, Έρασμου, που αφορούσαν την εξέλιξη δια της κληρονομικότητας των επίκτητων
χαρακτηριστικών. Ο Δαρβίνος συμμετείχε στις έρευνες του Γκραντ για τον κύκλο ζωής των θαλάσσιων
ζώων στις ακτές του Firth of Forth και στις 27 Μαρτίου 1827 έκανε μια παρουσίαση στην κοινότητα
"Plinian" της ανακάλυψης του ότι τα μαύρα σπόρια που βρίσκονται συχνά στα κελύφη των στρειδιών είναι
αυγά βδέλλας. Από τις έρευνες αυτές προέκυψαν στοιχεία ομολογίας, της ριζοσπαστικής δηλαδή θεωρίας
ότι όλα τα ζώα έχουν παρόμοια όργανα και διαφέρουν μόνο σε πολυπλοκότητα. Παρακολούθησε, επίσης,
μαθήματα φυσικής ιστορίας του Ρόμπερτ Τζέημσον με τα οποία δεν ήταν και τόσο ενθουσιασμένος. Έμαθε
για τη στρωματογραφική γεωλογία και τον τρόπο που ταξινομούνται τα φυτά όταν βοηθούσε με εργασίες
στις εκτεταμένες συλλογές του Μουσείου του Πανεπιστημίου του Εδιμβούργου, ένα από τα μεγαλύτερα
μουσεία της Ευρώπης την εποχή εκείνη.
Ο πατέρας του Δαρβίνου, δυστυχισμένος που ο νεότερος γιος του δεν ενδιαφερόταν να γίνει γιατρός, με έξυπνο τρόπο τον ενέγραψε σε
έναν κύκλο προπτυχιακών μαθημάτων τέχνης (Bachelor of Arts) στο Christ's College του Πανεπιστημίου του Κέμπριτζ, ώστε να μπορέσει
να γίνει κληρικός. Οι Αγγλικανοί ιερείς αμείβονταν με ένα αξιόλογο εισόδημα, και οι περισσότεροι φυσιοδίφες στην Αγγλία ήταν κληρικοί
που θεωρούσαν μέρος των καθηκόντων τους να "εξερευνούν τα θαύματα της δημιουργίας του Θεού". Στο Κέμπριτζ, ο Δαρβίνος
ενδιαφερόταν περισσότερο για την ιππασία και την σκοποβολή παρά την μελέτη. Μαζί με τον εξάδελφο του Ουίλιαμ Δαρβίνο Φοξ, έγινε
μανιώδης συλλέκτης σκαθαριών, ακολουθώντας τη μόδα της εποχής του. Έγινε στενός φίλος του καθηγητή βοτανολογίας Αιδεσιμότατο
Τζον Στήβενς Χένσλοου και συναντήθηκε και με άλλους φυσιοδίφες που έβλεπαν την επιστημονική εργασία σαν θρησκευτική φυσική
θεολογία. Στις εξετάσεις του Ιανουαρίου του 1831, πήγε αρκετά καλά στην θεολογία, στις κλασσικές μελέτες, μαθηματικά και φυσική, με
αποτέλεσμα να καταταγεί δέκατος ανάμεσα σε άλλους 178 επιτυχόντες για το "κανονικό" πτυχίο.
Οι στεγαστικές προϋποθέσεις κράτησαν το Δαρβίνο στο Κέμπριτζ μέχρι τον Ιούνιο. Ακολουθώντας το παράδειγμα και τις συμβουλές του
Χένσλοου δεν βιαζόταν καθόλου να λάβει το χρίσμα. Εμπνευσμένος από την Προσωπική Αφήγηση του Αλεξάντερ φον Χούμπολτ,
σχεδίαζε να επισκεφτεί τα νησιά Μαδέρα για να μελετήσει φυσική ιστορία στους τροπικούς μαζί με κάποιους συμφοιτητές του μετά την
αποφοίτησή τους. Για να προετοιμαστεί, παρακολούθησε το μάθημα γεωλογίας του Αιδεσιμότατου Άνταμ Σέτζγουικ, ενός ισχυρού
υποστηρικτή του θεϊκού σχεδίου, και το καλοκαίρι πήγε μαζί του για να βοηθήσει στην χαρτογράφηση γεωλογικών στρωμάτων στην
Ουαλία. Καθώς ερευνούσε μόνος του τα γεωλογικά στρώματα, τα σχέδιά του να επισκεφτεί τη Μαδέρα ματαιώθηκαν, καθώς έλαβε ένα
μήνυμα ότι ο φίλος που θα τον συνόδευε είχε πεθάνει. Ωστόσο όταν επέστρεψε από την Ουαλία, έλαβε ένα άλλο γράμμα. Ο Χένσλοου είχε
προτείνει τον Δαρβίνο για την (άνευ πληρωμής) εθελοντική θέση του βοηθού του Ρόμπερτ Φιτζρόυ, κυβερνήτη του πολεμικού πλοίου
Beagle. Το Beagle θα αναχωρούσε για μια εξερευνητική αποστολή δύο χρόνων για να καταγράψει τις ακτές της Νότιας Αμερικής. Ήταν
μεγάλη ευκαιρία για τον Δαρβίνο για να αναπτύξει την καριέρα του φυσιοδίφη. Ο πατέρας του αντιτάχθηκε στο ταξίδι αυτό θεωρώντας ότι
ήταν χάσιμο χρόνου, αλλά μεταπείστηκε από τον Josiah Wedgwood II (θείο του Δαρβίνου και μετέπειτα πεθερό του). Το ταξίδι αυτό
τελικά οδήγησε σε μια αποστολή πέντε ετών η οποία επέφερε δραματικές αλλαγές σε πολλές επιστήμες.
Το περίφημο ταξίδι με το πλοίο «Beagle»
Όντας στο Κέιμπριτζ, ο Δαρβίνος απέκτησε έναν μέντορα, τον καθηγητή βοτανικής
Τζον Στίβενς Χένσλοου, ο οποίος αναγνώρισε στον Δαρβίνο το ασίγαστο ερευνητικό
του πνεύμα. Αποφοιτώντας το 1831 από τη Θεολογική Σχολή, ο Χένσλοου του πρότεινε
μια θέση φυσιοδίφη στην ερευνητική αποστολή του «Beagle», με τον κυβερνήτη του,
Ρόμπερτ Φιτζρόι, να έχει εξασφαλίσει κεφάλαια για μια πεντάχρονη ερευνητική
εκστρατεία στα πέρατα του κόσμου. Ήταν το ταξίδι που θα επέφερε ραγδαίες αλλαγές
σε πολλούς επιστημονικούς κλάδους!
Στις 27 Δεκεμβρίου 1831, το «HMS Beagle» απέπλευσε από την Αγγλία με προορισμό
τον κόσμο. Στη διάρκεια του ταξιδιού, ο Δαρβίνος ήρθε σε επαφή με «πρωτόγονους»
πολιτισμούς και ιθαγενείς, την ίδια ώρα που συνέλεγε μανιωδώς φυσικά δείγματα,
απολιθώματα και γεωλογικά υλικά, μελετώντας ταυτόχρονα ζώα που δεν είχε
συναντήσει ποτέ. Μέσα από την επιτόπια αυτή παρατήρηση και τον πειραματισμό, ο
Δαρβίνος απέκτησε τη μοναδική ευκαιρία να μελετήσει από πρώτο χέρι και να ελέγξει
στην πράξη τις παραδεδομένες θεωρίες της εποχής για τη ζωολογία, τη φυτολογία και
τη γεωλογία. Ο Ειρηνικός Ωκεανός, τα νησιά Γκαλαπάγκος και η Λατινική Αμερική
παρείχαν στον Δαρβίνο το απαραίτητο πλαίσιο για να την ανάπτυξη της θεωρίας του. Το ταξίδι είχε ωστόσο για τον ίδιο προσωπικό
κόστος, με την υγεία του να κλονίζεται από την ταλαιπωρία και τις αρρώστιες.
Επιστρέφοντας στην Αγγλία το 1836 (2 Οκτωβρίου), ο Δαρβίνος άρχισε να δημοσιεύει τα αποτελέσματα των ερευνών του σε
επιστημονικές επιθεωρήσεις, με το ταξίδι να έχει διαδραματίσει κεφαλαιώδη ρόλο στις απόψεις του περί φυσικής ιστορίας. Η διαδικασία
για τη σύλληψη της επαναστατικής του θεωρίας για την καταγωγή και την εξέλιξη των ειδών είχε ήδη αρχίσει να σχηματοποιείται, παρά το
γεγονός ότι απομακρυνόταν καθοριστικά από τις δημοφιλείς βιολογικές θεωρίες του καιρού.
Η εξέλιξη των ειδών
Η πεντάχρονη έκθεση του Δαρβίνου σε δείγματα από όλον κυριολεκτικά τον
κόσμο έθετε μια σειρά νέων ερωτημάτων. Οι άλλοι φυσιοδίφες της εποχής
πίστευαν ότι όλα τα είδη είτε προέρχονταν από τις απαρχές του κόσμου είτε
δημιουργήθηκαν στο διάβα της φυσικής ιστορίας, όπως κι αν είχε το θέμα όμως
μία ήταν η ουσία: τα είδη παρέμεναν αναλλοίωτα στον χρόνο (οι μικροδιαφορές
τους λογίζονταν αμελητέες). Ο Δαρβίνος παρατήρησε ωστόσο ομοιότητες
μεταξύ των ειδών του πλανήτη, την ίδια στιγμή που διέκρινε και διακυμάνσεις
μέσα στην ίδια οικογένεια, καταλήγοντας ότι τα είδη αυτά πρέπει να έχουν
προκύψει από κάποιους κοινούς προγόνους. Τα είδη, για τον δαρβινισμό,
επιβίωναν πλέον μέσω ενός φυσικού προτύπου που ονόμασε «φυσική επιλογή»,
έναν μηχανισμό δηλαδή συνεχούς προσαρμογής των ειδών στις απαιτήσεις του
περιβάλλοντος, από την αίσια έκβαση του οποίου κρινόταν πια η επιβίωση ή η
εξαφάνιση του οργανισμού αλλά και του είδους του.
Η τομή που εισήγαγε ο δαρβινισμός δεν έγινε βέβαια δεκτή χωρίς αντιδράσεις,
τόσο από την επιστημονική κοινότητα όσο και από τον κόσμο της εκκλησίας,
που δεν έβλεπε με καθόλου καλό μάτι τη φυσική επιλογή. Ο Δαρβίνος ήταν
ωστόσο διαπρεπές μέλος της επιστημονικής κοινότητας, καθώς τα δείγματα που
έφερε στις βαλίτσες του τον είχαν ήδη κάνει διάσημο στους χώρους της
επιστήμης.
Με την υγεία του εμφανώς κλονισμένη, ο Δαρβίνος θα παντρευτεί το 1839 την
ξαδέλφη του Έμα Γουέτζγουντ, με την οποία θα αποκτήσει 10 παιδιά (αν και τα
τρία θα πέθαιναν σε νεαρή ηλικία).
Παρά τις υποχρεώσεις προς την οικογένειά του, ο Δαρβίνος δούλευε πυρετωδώς τη
θεωρία του, δίνοντας παράλληλα διαλέξεις και συνεχίζοντας αναπόσπαστος τις
έρευνές του. Ήταν όμως διστακτικός να δημοσιεύσει τη θεωρία του, καθώς ερχόταν
σε αντίθεση τόσο με τη θρησκεία όσο και το επιστημονικό κατεστημένο.
Προσπαθούσε λοιπόν να συγκεντρώσει κι άλλα στοιχεία για την εξέλιξη των ειδών,
που θα θωράκιζαν την εννοιολογική μετατόπισή του και θα καταλάγιαζαν τις
αντιδράσεις. Παρά ταύτα, το «Ημερολόγιο» που δημοσίευσε από το ταξίδι του και
μια σειρά ακόμα από άρθρα τού έφεραν φήμη ζηλευτή, εγκαθιδρύοντάς τον ως
επιφανή βιολόγο και γεωλόγο στις συνειδήσεις των συναδέλφων του.
Αν δεν ήταν βέβαια ο συνάδελφος βιολόγος Άλφρεντ Ράσελ Γουάλας που ετοιμαζόταν να κυκλοφορήσει τη δική του μελέτη για την
εξέλιξη των ειδών από την επιτόπια έρευνά του στο Βόρνεο το 1856, ο Δαρβίνος δεν θα έσπευδε να δημοσιεύσει την «αιρετική» του
εργασία. Ήταν όμως το θέμα της πρωτιάς και ο Δαρβίνος δεν ήθελε να χάσει την ευκαιρία. Το 1858 λοιπόν, έπειτα από δεκαετίες έρευνας,
ο φυσιοδίφης περιγράφει φειδωλά τη σύνοψη της θεωρίας του σε ομιλία στην επιστημονική κοινότητα, ενώ στις 24 Νοεμβρίου 1859 θα
κυκλοφορούσε το εμβληματικό «Η Καταγωγή των Ειδών», όπου εξηγούσε λεπτομερώς τις βάσεις του νέου επιστημονικού παραδείγματος.
Υποδοχή της θεωρίας, θάνατος και κληρονομιά
Παρά την επαναστατικότητα της δαρβινικής οπτικής πάνω στην εξέλιξη των ειδών, η θεωρία του
δεν έγινε αρχικά δεκτή, και αργότερα όχι χωρίς σφοδρές αντιδράσεις. Ο Δαρβίνος παρέλειψε
έξυπνα να αναφερθεί στο θέμα της εξέλιξης του ανθρώπου στο σύγγραμμά του, για να γλιτώσει
τη δημόσια κατακραυγή, παρά ταύτα σύντομα θα κυκλοφορούσαν λίβελοι που τον
κατηγορούσαν ότι έβλεπε τον άνθρωπο απόγονο του πιθήκου!
Μια ομάδα επιστημόνων πίστεψαν ωστόσο στα λεγόμενά του και βάλθηκαν να τον
υπερασπίσουν από τις επιθέσεις, με το βιβλίο να προκαλεί τέτοια αναταραχή που να φτάσει να
θεωρείται το πλέον αμφιλεγόμενο επιστημονικό σύγγραμμα όλων των εποχών!
Ο Δαρβίνος δεν σταμάτησε ποτέ να εργάζεται ερευνητικά και θεωρητικά πάνω στην εξέλιξη των
ειδών, δημοσιεύοντας αναρίθμητες μελέτες, με τις πλέον γνωστές να αφορούν στην ανθρώπινη
σεξουαλικότητα (1871) αλλά και την ανθρώπινη φύση εν γένει, ερευνώντας θεωρητικά την
εξέλιξη της ψυχολογίας του ανθρώπου. Η δαρβινική θεωρία αποκαλύφθηκε σε όλη της τη
μεγαλοπρέπεια μέσα από 5 συγγράμματα, φέρνοντας τα πάνω-κάτω στη βιολογία, τη
βοτανολογία, τη ζωολογία, τη γεωλογία, την ανθρωπολογία κ.ά.
Έπειτα από μια γεμάτη ζωή αφιερωμένη στο είδος αυτό της έρευνας που θα άλλαζε τον κόσμο, ο
Κάρολος Δαρβίνος πέθανε στο σπίτι του στο Λονδίνο στις 19 Απριλίου 1882 και τάφηκε με
τιμές στο Αβαείο του Ουέστμινστερ, έχοντας πριν τιμηθεί εκτεταμένα με μετάλλια, επαίνους και
τιμητικούς τίτλους.
Στον επόμενο αιώνα, η αποκάλυψη της δομής του DNA θα επιβεβαίωνε τη δαρβινική θεωρία της εξέλιξης των ειδών, αν και οι
επιστήμονες είχαν ήδη πειστεί για την ορθότητά της. Παρά το κολοσσιαίο επιστημονικό επίτευγμα του Δαρβίνου όμως, που είναι πλέον
κοινός τόπος, οι έριδες για την προέλευση του ανθρώπου δεν έχουν κοπάσει, με τη θρησκευτική θεωρία του «ευφυούς σχεδιασμού», που
θέλει τον θεό γεννήτορα των πάντων, να μη λέει να καταθέσει τα όπλα.
Πηγές
http://el.wikipedia.org/wiki/
http://www.newsbeast.gr/